Samozatrudnienie – zaczynamy

Zaczynamy?

Rejestracja firmy – CEIDG-1 Rejestracja w ZUS – ZUS ZUA Rejestracja w VAT- VAT-R Rozliczamy

W niniejszym wpisie, w krótkich słowach opisuje czym jest właściwie samozatrudnienie, wskazuje podstawowe wady i zalety tej formy świadczenia usług w kontekście stosunku pracy, dalej opisuję jakie są ograniczenia w zakresie stosowania korzystnych podatkowych i składkowych przepisów związanych z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, aż w końcu kreślę wprowadzenie w praktyczny poradnik, w którym na przykładach, pismem odręcznym wypełniam podstawowe dokumenty związane z założeniem działalności gospodarczej oraz całościowym rozliczeniem pierwszego miesiąca firmy Samozatrudnionego.

Spis treści:
  1. Czym właściwie jest samozatrudnienie?
  2. Ograniczenia
    1. Podatek liniowy
    2. Preferencyjne składki ZUS
    3. Zastosowanie opodatkowania VAT
    4. Praktyczny poradnik

1. Czym właściwie jest samozatrudnienie?

Generalnie przyjęło się, że Samozatrudnionym nazywa się przedsiębiorcę prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Wiele osób postrzega jednak samozatrudnienie przez pryzmat stosunku pracy, tj. wykonywania tych samych zadań, co w ramach stosunku pracy, ale w ramach cywilnoprawnej umowy o współpracy zawartej pomiędzy dotychczasowym pracodawcą, a pracownikiem obecnie prowadzącym działalność gospodarczą.

 

Zgodnie z powszechnie panującą opinią, do głównych zalet samozatrudnienia zalicza się:

 

  • finansowe korzyści dla obu stron umowy o współpracę polegające na:
    • niższym podatku dochodowym płaconym przez Samozatrudnionego (podatek liniowy 19% zamiast stawki progresywnej 18% i 32%)
    • niższym składkom ZUS płaconym przez Samozatrudnionego (zależnym od stałej podstawy wymiaru, a nie osiągniętych dochodów)
  • zmniejszonym obowiązkom administracyjnym po stronie pracodawcy

 

 

Z drugiej strony, samozatrudnienie nie pozbawione jest zasadniczych wad, takich jak:

 

  • niższe świadczenia wypłacane przez ZUS na Samozatrudnionego podczas choroby (lub ich brak)
  • mniejsza stabilność zatrudnienia związaną z nie obowiązywaniem w stosunkach między Samozatrudnionym, a „pracodawcą” przepisów kodeksu pracy
  • niższą emeryturę
  • brak dodatkowych przywilejów wynikających z kodeksu pracy (płatne urlopy, odprawy)
  • konieczność samodzielnego rozliczania się z organami podatkowymi
  • przez pierwsze dwa lata prowadzenia firmy niższa zdolność kredytowa, szczególnie istotna w przypadku starań o kredyt hipoteczny.

 

W rzeczywistości Samozatrudnienie nie różni się niczym od prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej. Samozatrudnieni, poprzez swobodę umów, aczkolwiek z pewnymi ograniczeniami mogą także zawrzeć z „pracodawcami” umowy o współpracy na warunkach porównywalnych z tymi, które posiadają osoby w ramach stosunku pracy (np. regulujące długość wypowiedzenia). Każdy Samozatrudniony może także, co do zasady, korzystać z wolności gospodarczej i świadczyć usługi na rzecz szerokiego grona odbiorców.

 

 

Praktyczny przykład

Jarosław jest prawnikiem zatrudnionym na umowę o pracę w kancelarii prawnej. Po skończonej aplikacji, zostaje adwokatem i zakłada działalność gospodarczą. Pierwszym klientem Jarosława jest jego dotychczasowy pracodawca. Jarosław staje się zatem Samozatrudnionym. Jako początkujący przedsiębiorca korzysta z niższych składek ZUS oraz podatku liniowego. Jarosławowi z kontraktu z byłym pracodawcą zostaje na czysto około 30% więcej pieniędzy niż na umowie o pracę. Wyższe dochody mają mu rekompensować brak płatnych urlopów, normowanego czasu pracy oraz konieczność samodzielnego opłacania podatków

2. OGRANICZENIA


Samozatrudnienie, co do zasady, nie jest zjawiskiem pożądanym przez polskiego ustawodawcę. Wiążę się to przede wszystkim z realnie niższymi obciążeniami podatkowymi przy tym samym dochodzie netto podatników co przekłada się na niższe wpływy do państwowego budżetu. W konsekwencji, zarówno ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych zawiera szereg ograniczeń preferencyjnego opodatkowania przedsiębiorców:

  • ograniczenia w zakresie rozliczania się podatkiem liniowym
  • ograniczenia w zakresie stosowania preferencyjnych składek ZUS
  • ograniczenia w zakresie opodatkowania VAT

Praktyczny przykład

Robert jest zawodowym siatkarzem. Dotychczas był zatrudniony w jednym z pierwszoligowych klubów za kwotę 10.000 złotych netto (120 tys. złotych netto rocznie). Klub Roberta traktował jego usługi jako działalność świadczona osobiście. Łączny, roczny koszt kontraktu Roberta wynosił klub 185.000 złotych (kwota brutto oraz koszty pracy). Obciążenia podatkowe i składkowe wynosiły około 65.000 złotych rocznie. Robert wystąpił do Ministra Finansów o interpretację indywidualną, czy jego działalność może być prowadzona w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Minister Finansów zatwierdził stanowisko Roberta. Robert wystawia na klub fakturę na 15.500 złotych miesięcznie. Na czysto zostaje Robertowi 12.000 złotych miesięcznie* (144 tys. złotych rocznie). Budżet Państwa stracił na zmianie umowy przez Roberta 24.000 złotych rocznie (na niższych składkach ZUS i podatku)

2.1 OGRANICZENIA W ZAKRESIE ROZLICZANIA PODATKIEM LINOWYM

Zasadniczą korzyścią świadczenia usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest możliwość skorzystania z preferencyjnego opodatkowania uzyskiwanych przychodów w wysokości 19% podatku dochodowego (podatek liniowy).

Z tej jednak możliwości nie mogą skorzystać osoby, które w obecnym roku podatkowym świadczą lub świadczyły pracę na rzecz byłych pracodawców. Literalna analiza przepisu ograniczającego możliwość stosowania 19% stawki podatku dochodowego w sytuacji świadczenia usług na rzecz byłych lub obecnych pracodawców prowadzi do wniosku, iż:

  • przedmiotowe ograniczenie odnosi się wyłącznie do usług odpowiadających czynnością wykonywanych wcześniej w ramach stosunku pracy,
  • ograniczenie nie dotyczy osób dotychczas współpracujących z pracodawcą na podstawie innych umów niż umowa o pracę – np. umowa zlecenie lub umowa o dzieło.

Ponadto, ustawodawca celowo wyłączył z działalności gospodarczej Samozatrudnionych czynności zarządzania przedsiębiorstwem – kontrakty menadżerskie. Wynika to z brzmienia przepisów ustawy o PIT – za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się także „przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzenie przedsiębiorstwem, kontraktów menadżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej”. Powyższe brzmienie przepisu wydaje się nie pozostawiać w przedmiotowej kwestii żadnych wątpliwości. Tym samym świadczenie usług zarządczych klasyfikowane jest jako działalność wykonywaną osobiście, a nie pozarolnicza działalność gospodarczą. W konsekwencji osoby zatrudnione na kontrakcie menadżerskim nie mogą korzystać z opodatkowania dochodów podatkiem liniowym i opodatkowują uzyskane przez siebie dochody na zasadach ogólnych – 18%/32%.

Praktyczny przykład

W 2016 r. Anna była zatrudniona na umowę zlecenie w dziale prawnym firmy z branży budowlanej. Po odbyciu aplikacji adwokackiej i zdaniu egzaminu zawodowego, Anna założyła własną kancelarię adwokacką – działalność gospodarczą. Pierwszym klientem Anny była dotychczasowy pracodawca – firma z branży budowlanej. Urzędniczka powiedziała Annie, że ta nie ma prawa wybrać opodatkowania podatkiem liniowym w 2016 i 2017 roku. Anna uznała jednak, że świadczona przez nią pomoc prawna w ramach kancelarii adwokackiej, m.in. z uwagi na kwestie przejęcia odpowiedzialności, nie odpowiada czynnością wykonywanym wcześniej w ramach stosunku pracy. Ponadto, Anna zauważyła, że wcześniej nie była zatrudniona na umowę o pracę, ale na umowę zlecenie – w związku z tym nie obejmują jej negatywne ograniczenia w podatku dochodowym.

2.2 OGRANICZENIA W ZAKRESIE ZASTOSOWANIA PREFERENCYJNYCH SKŁADEK ZUS

Zasadniczą korzyścią świadczenia usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (w tym samozatrudnienia) jest możliwość skorzystania z preferencyjnych stawek na ubezpieczenie społeczne (tzw. mały ZUS).

Z tej jednak możliwości nie mogą skorzystać osoby, które świadczą usługi na rzecz byłych pracodawców. Literalna analiza przepisu ograniczającego możliwość stosowania małego ZUS w sytuacji świadczenia usług na rzecz byłych pracodawców prowadzi do wniosku, iż:

  • przedmiotowe ograniczenie odnosi się wyłącznie do usług odpowiadających czynnością wykonywanych wcześniej w ramach stosunku pracy,
  • nie dotyczy osób współpracujących wcześniej z pracodawcą na podstawie innych umów niż umowa o pracę – np. umowa zlecenie lub umowa o dzieło.

Praktyczny przykład

Arkadiusz był stażystą zatrudnionym na podstawie stosunku pracy w jednej z krakowskich klinik. Arkadiusz, po skończeniu stażu postanowił założyć własną działalność gospodarczą. Zamierzał współpracować z dotychczasową kliniką. Przy rejestracji w ZUS i wyborze składek dla nowych przedsiębiorców, urzędniczka poprosiła go o podpisanie oświadczenie, że nie będzie świadczył usług dla dotychczasowego pracodawcy. Wyjaśniono mu, że w przypadku świadczenia usług na rzecz byłego pracodawcy i kontroli, będzie on zobowiązany do dopłaty składek ZUS wraz z odsetkami. Arkadiusz wrócił do szefa kliniki. Okazało się, że Arkadiusz może świadczyć usługi dla innego podmiotu z tej samej grupy kapitałowej (innej kliniki, której właścicielami są te same osoby co dotychczasowe). Arkadiusz wrócił do ZUS i podpisał oświadczenie – będzie bowiem świadczył usługi na rzecz innego przedsiębiorcy niż jego dotychczasowy pracodawca.

2.3 OGRANICZENIA W ZAKRESIE ZASTOSOWANIA OPODATKOWANIA VAT

Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT jest każda działalność producentów, handlowców lub usługodawców (którymi najczęściej są Samozatrudnieni), w tym pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. W szczególności działalnością gospodarczą jest wykonywanie czynności polegające na wykorzystaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Niemniej jednak za działalność gospodarczą w rozumieniu o VAT nie mogą zostać uznane czynności, z tytułu wykonania których Samozatrudnieni są związani ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny co do:

  • warunków wykonywania tych czynności,
  • wynagrodzenia,
  • odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Z uwagi na powyższe ograniczenia, działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT (a w konsekwencji w ogóle działalnością gospodarczą – spójrz ograniczenia PIT) nie może być uznane najczęściej wykonywanie czynności m.in. w ramach kontraktów menadżerskich lub czynności zarządzania przedsiębiorstwem.

Praktyczny przykład

Kamil jest dyrektorem w firmie księgowej – zarządza zespołem konsultantów i jest odpowiedzialny za ich pracę. Kamil postanowił wykonywać swoje funkcje w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. W umowie o współpracy z firmą księgową zastrzeżono, że to firma księgowa jest odpowiedzialna za wynik pracy Kamila w stosunku do jej klientów (osób trzecich). Kamil nabywał w ramach swojej nowo-założonej mikrofirmy towary i usługi, z których odliczał podatek VAT (m.in. komputer, samochód służbowy). Urząd skarbowy podczas rutynowej kontroli zakwestionował prowadzenie przez Kamila działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. Zdaniem urzędu skarbowego, Kamil przeniósł odpowiedzialność za wykonywane przez siebie czynności na zlecającego (firmę księgową). W konsekwencji, działalność gospodarcza Kamila została uznana za niesamodzielną i Kamil został zobowiązany do zwrotu odliczonego wcześniej podatku VAT (współpracującej z nim firmie księgowej zakwestionowano prawo do odliczenia podatku VAT od wystawionych przez firmę Kamila faktur).

2.4 PRAKTYCZNY PORADNIK

Samodzielne założenie działalności gospodarczej oraz prowadzenie uproszczonej księgowości może przysporzyć wielu problemów oraz wątpliwości. Sporym ułatwieniem w prawidłowym wypełnieniu urzędowych dokumentów mogą być poprawnie wypełnione wzory, które zostały umieszczone na dysku i opisane w poszczególnych zakładkach bloga. Zostały one wypełnione w oparciu o stan faktyczny zamieszczony poniżej.

Przykład praktyczny:
Jarosław Wspaniały, zamieszkały przy ulicy Jagiellońskiej 16 w Warszawie (03-719 , dzielnica Warszawa Praga) przez trzy lata pracował w Kancelarii Radcy Prawnego Henryka Wielkiego na umowie zlecenia. W związku ze zdaniem egzaminu radcowskiego, postanowił z dniem pierwszym czerwca 2016 założyć działalność gospodarczą pod nazwą Jarosław Wspaniały Radca Prawny. Przedmiotem działalności będzie świadczenie usług prawnych

1. Jarosław Wspaniały wypełnił 31 maja 2016 r. w urzędzie gmin druk CEIDG-1, w którym zadeklarował rozliczenie podatku PIT na zasadach ogólnych i płatność zaliczek w okresach miesięcznych.

2. W dniu 1 czerwca 2016, Jarosław Wspaniały udał się do urzędu skarbowego właściwego dla jego miejsca zamieszkania i wypełnił formularz VAT-R rejestrując się na podatek VAT (wybierając rozliczenie miesięczne).

3. Tego samego dnia, Jarosław Wspaniały złożył w ZUS formularz ZUS ZUA i zarejestrował się jako płatnik tzw. małego ZUS. Tym samym skończył wszystkie podstawowe obowiązki rejestracyjne.

Jarosław Wspaniały zamierzał w ramach działalności gospodarczej nadal świadczyć usługi dla byłego zleceniodawcy. Jarosław Wspaniały umówił się na wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 4.500 PLN powiększone o VAT (23%). Fakturę na Kancelarię Radcy Prawnego Henryka Wielkiego wystawił z końcem miesiąca (30 czerwca 2016 r). W pierwszym miesiącu prowadzenia działalności Jarosław Wspaniały poniósł koszty opłaty za telefon komórkowy w wysokości 150 PLN powiększona o VAT (23%; faktura z dnia 29 czerwca 2016 r.) oraz opłaty za korzystanie z sytemu informacji prawnej w wysokości 500 PLN powiększona o wartość VAT (23%; faktura z 30 czerwca 2016 r.).

Z dniem pierwszy lipca 2016 r. Jarosław Wspaniały rozpoczął miesięczne ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczychw okresie 1 czerwca 2016 – 30 czerwca 2016 r. Wypełnił:

1. Książkę Przychodów i Rozchodów (KPiR) oraz obliczył należny podatek PIT;

2. Ewidencję sprzedaży VAT;

3. Ewidencję zakupów VAT;

4. Na podstawie ewidencji zakupów i sprzedaży VAT wypełnił deklarację VAT-7 oraz zaniósł ją do właściwego urzędu skarbowego;

5. Deklarację ZUS DRA oraz zaniósł ją do właściwego organu ZUS


Po wypełnieniu deklaracji, Jarosław Wspaniały:

1. Do 10 lipca 2016 r. zapłacił ZUS.

2. Do 20 lipca 2016 r. zapłacił zaliczkę na podatek PIT

3. Do 25 lipca 2016 r. zapłacił podatek VAT.

Zastanawiasz się nad samozatrudnieniem?

Porozmawiajmy >>